Սակարկելու արվեստը ձգտում է առևտրականի երևակայության և մեր հնարավորությունների հավասարակշռության

Ես առհասարակ առևտուր անելիս սակարկել, ոնց որ ասում են՝ գինը գցել չգիտեմ: Դիվանագիտություն հիշեցնող այդ երկխոսությունը իմ օգտին ծառայեցնելու համար բնությունից համապատասխան խելոքություն չեմ ժառանգել, ընդհակառակը, սակարկելու իմ «տաղանդը» կարծես թե հիմնականում ծառայել է վաճառողի օգտին:

Հակառակ վերոհիշյալին, իմ զարմուհի Էլիզան սակարկելու այնպիսի ստեղծագործական պոտենցիալ է գործի դնում, որը կարող էր զարմացնել ցանկացած ֆանտաստ գրողի: Նա սկսում էր նախ քաղցրախոսությամբ շոյել ժլատ վաճառողի բնատուր ինքնասիրությունը և ի զարմանս նրա, չափազանց համոզիչ տոնով նրան իսկ անծանոթ մի շարք դրական հատկություններ «պեղել» նրա բնավորության մեջ: Եվ այնքան համոզիչ տոնով է անում դա, որ, հավանաբար, հաճոյանքից արտակարգ շոյված առևտրականը ակամայից պետք է որ տարակուսեր՝ «լա՛վ, եթե ես էդքան լավ մարդ եմ եղել, էսքան ժամանակ էդ բանը ինչի՞ չեմ իմացել»:

Իսկ եթե բանը հասնում էր նրան, որ առևտրականի ժլատությունը գնի հարցում համառորեն տեղի չէր տալիս, Էլիզը խնդրի լուծումը արդեն ստիպված տեղափոխվում էր կյանքի անցողիկության և անիմաստության հարթություն և կրոնագետի իմաստությունը դեմքին ու ձայնին, քարոզչի շեշտադրությամբ բացատրում էր, որ դրախտի ընդունելության քննությունները հաջողությամբ հանձնելուն հիմնականում խանգարում է մարդու ժլատությունը:

Լավ: Էլ չշարունակենք: Էսքանը ընդունենք որպես հերոսուհուն ներկայացնող փոքր ինչ հումորով բարեհոգի ու արվեստական հորինվածք: Իսկ հիմա գանք մեր հիմնական պատմությանը:

Մի քանի տարի առաջ Հակոբ Պարոնյանի մասին մի մենագրություն էի պատրաստում տպագրության: Գիրքը ձևավորել և էջադրել էր պետք: Ի դեպ, մեր դրամական հնարավորությունները այդքան էլ բավարար չէին: Ինչևէ:

Ընկերներիցս մեկը զանգել էր իր մտերիմ ընկերոջը, որն այդ գործի մասագետն էր: Գնացինք: Զարմուհիս նախապես ասաց՝ դու գործ չունես, գնի մասին ես կխոսեմ: Առաջին հայացքից այդ մարդը իր վարմունքով, քաղաքավարական շարժուձևով, նաև խոսելու կուլտուրայով կիրթ մտավորականի՝ ինտելիգենտի, ազնվական մարդու տպավորություն թողեց:

Էլիզան դա արագ նկատեց ու շինծու սիրալիրությամբ սկսեց:

- Անկեղծ որ ասեմ, ես ուղղակի հիացած եմ, պարզապես շատ հաճելի է Ձեզ նման ինտելիգենտ, ազնվական մարդու հետ գործ ունենալը:

Այդ մարդը բարեհոգի ժպտաց ու ասաց՝ շնորհակալ եմ:

Հետո հարցրինք, թե ի՞նչ գնով է անելու գործը: Գրքի տվյալները իմացավ ու շատ բարձր գին ասեց: Պարզ էր, որ այդ գինը մեզ ձեռք չէր տալիս: Ասացի՝ լավ կմտածենք ու Ձեզ կպատասխանենք: Մտածում էի, որ դուրս գանք, հետո կզանգեմ ու կասեմ, որ համաձայն չենք:

Զարմուհիս հայացքով հասկացրեց, որ ես սուս մնամ ու մտավ իրեն բնորոշ խաղարկային դերի մեջ: Նա փոքր ինչ դժգոհ ու բարկացկոտ արվեստական տոնով դարձավ ձևավորողին՝

- Բարձր գին եք ասում, էդ գնին էլ մենք կհամաձայնվենք, եթե Դուք մեզ բացատրեք, թե Ձեր նման ազնվականն ինչպե՞ս է հանդուրժում իր մեջ ապրող ճարպիկ գործարարին:

Այդ մարդը փոքր ինչ շփոթվեց, հասկացավ ակնարկը և նախապատվությունը տվեց իր մեջ ապրող ազվականին փրկելուն: Բավականին գումար պակասեցրեց ու պատասխան սպասող հայացքով նայեց զարմուհուս:

-Համաձայն ենք հարգելի՛ս, բայց, մի քիչ էլ պետք է պակասեցնեք,-դժգոհող տոնը պահելով ասաց Էլիզան:

-Ինչքա՞ն,- սրտնեղած հարցրեց ձևավորողը:

-Այնքան, ինչքանով, որ կգնահատեք Ձեր և այս գործը բարեխոսող Ձեր ընկերոջ մտերմությունը: Ծանր կորստի առջև կանգնեց: Հրաժարվելը հոգեբանորեն անհնար էր: Փրկվեց նաև վաղեմի ընկերների մտերմության հեռանկարը:

-Հիմա գո՞հ եք,- ասաց նա:

-Մի քիչ էլ եթե պակասեցնեք, ամեն ինչ տեղը կընկնի:

-Հիմա ինչի՞ համար:

-Թեկուզ հենց էն բանի համար, որ Ձեզ հետ գնի համար սակարկում է իմ նման ժպտերեսիկ ու սիրունիկ մի աղջիկ:

- Ինչի՞, դա էլ է փողով,- ժպտալով ասաց այդ մարդը:

-Իհարկե, յուրաքանչյուր իրեն հարգող տղամարդ կոմունալ հարկերից բացի, կնոջ գեղեցկության համար էլ պարտավոր է հարկեր մուծել բայց ոչ պետությանը,-խորամանկ ու ծիծղուն ժպիտը դեմքին կատակում էր զարմուհիս: Դա կոչվում է գեղեցկության հարկ: Կրկնում եմ, գեղեցկության հարկ մուծում է միայն իրենց հարգող տղամարդը:

Այդ մարդը լրիվ զինաթափվեց և պակասեցրեց գումարը: Պակասեցրած գումարի չափից պարզ դարձավ, որ նա չափազանց մեծ հարգանք ունի իր անձի հանդեպ:

Գործը արվեց մեզ համար ձեռնտու գնով:

Տուն եկանք: Զարմուհիս ասաց, որ ես չխառնվեմ, որ տպարանի հարցերն էլ ինքը կլուծի:

Զանգեցինք մի տպարան: Պատասխանողը՝ տպարանի տնօրենը, պարզվեց, որ կին էր:

-Ալլո, տպարանի տնօրենն է: Ես Ձեզ ինչպե՞ս դիմեմ,-երգեցիկ ու շողոմ ձայով սկսեց զարմուհիս: Տնօրենն ասել է՝ տիկին Վարդուհի:

- Այ քեզ հրաշք, տիկին Վարդուհի ջան, նախքան հիմնական խնդրին անցնելը, ասեմ որ սա ոնց որ երջանիկ պատահականություն լինի. վարդը իմ սիրած ծաղիկն է, Վարդուհին էլ իմ սիրած անունը: Էդ էլ ասեմ տիկի՛ն Վարդուհի ջան, որ դուք արտակարգ երաժշտական ձայն ունեք և տարիների իմ փորձից գիտեմ, որ հնարավոր չէ, որ նման ձայն ունեցողը նաև չափազանց գեղեցիկ չլինի: Պատասխանից ենթադրվում է, որ տնօրենը շոյվել նման նախաբանից և ասել է՝ շնորհակալ եմ աղջիկս հաճոյախոսության համար:

-Հարգարժան տիկին, ես քսանն անց եմ, Դուք ինձ աղջիկ եք ասում, բայց հաշվի առնելով ձեր ձայնական տվյալները, ես ձեզ 30-ից 35 տարեկան հազիվ տայի:

Տիկինն ասել է՝ չէ աղջիկս մեծ եմ, շատ մեծ եմ: Բայց, ի՞նչ խնդիր ունեք:

-Գրքի տպագրության խնդիր է տիկի՛ն Վարդուհի ջան,, բայց մինչև բուն խնդրին անցնելը, Ձեր ասածին եմ ուզում անդրադառնալ՝ պետք չի այդքան տխուր ձայնով ասել՝ մեծ եմ: Մեծությունն էլ, տարիքն էլ իր արժանիքներով է զարդարում կնոջը:

-Տարիքը բացի կնճռոտվելուց, հոգսերից, ի՞նչ արժանիքով կարող է զարդարել կնոջը:

- Սիրելի Տիկի՛ն, ես կարծում եմ, որ տարիքը նախ զարդարում է կնոջ հոգին: Նա դառնում է ավելի բարի, մեծահոգի, ուրիշներին ձեռք մեկնող: Իր մեջ մեռնում են հարստանալու գծուծ հատկություները, ինքը դառնում է բարի մայր բոլորի համար:

Տնօրենը անցավ գործնական խոսակցության:

-Իսկ ինչո՞ւ եք հատկապես մեր տպարանն ընտրել, աղջիկ ջան:

-Գործից հասկացող մարդիկ մեզ ասին, որ հատկապես ձեր հրատարակչությունը քաջ գիտակցում է գրքի արժեքը մեր ժողովրդի կյանքում, էդ պատճառով էլ մատչելի գներով է տպում:

-Լավ աղջիկ՛ս, գրքի տվյալները, ծավալը, էջերի քանակը և տպաքանակն ասեք, ես կհաշվարկեմ: Մի քանի րոպե հետո տնօրենն ասաց տպագրության ծախսը ու ավելացրեց, քանի որ դու այդքան լավ աղջիկ ես, ես համեստ գին եմ ասում:

-Տիկին Վարդուհի ջան, չգիտեմ ինչու, ես հոգով զգում եմ, որ Դուք կարող եք մի քիչ ավելի համեստ գին էլ ասել, արտակարգ փաղաքշական ձայնով ասաց զարմուհիս: Տիկին Վարդուհին փաղաքուշ ձայնից հուզվելով քսան հազար էլ պակասեցրեց:

-Գո՞հ եք:

-Իմ շատ սիրելի տիկին Վարդուհի ջան, էդ էլ ասեմ, որ էս գիրքը ազգի համար էնքան անհրաժեշտ ու հզոր գաղափարներ է պարունակում, որ իմացեք, որ լավություն եք անում ոչ թե գրքի հեղինակին, այլ ազգին, համայն հայությանը: Էնպես որ մի քիչ էլ իջեք:

Պարզվեց, որ տիկին Վարդուհին հայրենասեր կին էր, հուզվեց ու հանուն ազգի իմ գրքով երաշխավորված «լուսավոր» ապագայի, քառասուն հազար էլ պակասեցրեց:

-Տիկին Վարդուհի ջան, ես Ձեզ խնդրում եմ մի քիչ էլ իջեք, որպեսզի մեր նորաստեղծ բարեկամությունը դնենք ավելի հաստատուն հիմքերի վրա ու գրքով գանք,- շարունակեց:

Տիկին Վարդուհին ստիպված քսան հազար էլ իջավ:

-Գո՞հ եք:

-Տիկին Վարդուհի ջան, անկեղծ որ ասենք, ես չգիտեի, որ «մի քիչը» Ձեզ մոտ էդքան քիչ ա:- Տիկին Վարդուհին ծիծաղեց ու քսան հազար էլ իջավ: Հասկացրի, որ էլ չշարունակի:

Պարզ էր, որ սակարկությունը, եթե էդպես շարունակվեր, գիրքը երևի թե տնօրենի՝ տիկին Վարդուհու, հաշվին, նրա աշխատավարձով էինք տպելու:

Արամ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

Հ. Գ.

Գիրքը տպվեց: Էլիզան տանեցիներին ասել էր, որ իր սակարկության շնորհիվ է, որ ասված գնի կեսով է գիրքը տպվել: Քույրն ասել էր՝ ինչի՞ քեռին չէր կարող ինքը սակարկել:

-Քեռին էդքան խելք չունի, իրեն թողնես նստի խելքից դուրս գրագետ, խելոք ու բարդ բաներ գրի:

Մեկնաբանություններ